Niniejszy artykuł jest jednym z pierwszych rozpoczynających serię publikacji związanych z tematyką prawa niemieckiego m.in. dla cudzoziemców a dotyczących wiedzy jaką muszą posiadać obywatele państw Unii Europejskiej w związku z praktycznym wykorzystywaniem swobody przepływów osób oraz pracowników na terenie UE.
Powodów wyjazdów obywateli Polski do innych Państw Unii Europejskiej jest wiele:
począwszy od celów turystycznych a na zarobkowych skończywszy. W każdym przypadku podczas
pobytu na terenie państwa obcego obywatele UE mają zagwarantowane ubezpieczenie
zdrowotne, które winno funkcjonować w takim samym bądź podobnym wymiarze jak
ubezpieczenie zdrowotne w państwie ojczystym.
Jednak czy tak rzeczywiście jest? Jak jest to
regulowane? Czy obcokrajowiec może korzystać z opieki zdrowotnej całkowicie za darmo? Jak
długo możemy pozostawać na terenie Państwa obcego bez posiadania ubezpieczenia
zdrowotnego? Jakie kroki możemy podjąć po upływie trzech miesięcy od momentu wjazdu na
terytorium państwa obcego w UE aby nie utracić prawa do świadczeń zdrowotnych oraz aby nie
ponosić przykrych konsekwencji prawnych? Na te i inne pytania postaram się udzielić odpowiedzi
analizując powyższe kwestie w odniesieniu do prawa niemieckiego. Należy wskazać, iż przepisy
unijne o pobycie ponad 3 miesiące w innym państwie członkowskim są jasne.
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż osoby, które zamierzają wyemigrować do Niemiec
muszą posiadać ubezpieczenie zdrowotne. W przeciwnym razie spotkają się z odmową
otrzymania świadczeń zdrowotnych bądź po upływie 3 miesięcy pobytu na terytorium
Niemiec z karami finansowymi oraz obowiązkiem opuszczenia kraju.
W oparciu o treść ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. Poz. 581 z późn.zm.) oraz w oparciu o
przepisy prawne obowiązujące w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
Państwa Unii Europejskiej oraz Państwa Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) t.j:
należy wskazać, iż na podstawie karty „EKUZ” bądź stosownego „certyfikatu zastępczego”
obcokrajowcowi przysługują rzeczowe świadczenia zdrowotne, które z powodów medycznych
stają się niezbędne w czasie pobytu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej (UE) lub
Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA): Islandii, Liechtensteinu, Norwegii lub
Szwajcarii. Ich udzielenie ma na celu zapobieżenie przymusowemu powrotowi świadczeniobiorcy
do Polski przed końcem planowanego pobytu w celu uzyskania rzeczowych świadczeń
zdrowotnych.
O tym, czy w konkretnym przypadku dane świadczenia są niezbędne decyduje
lekarz, biorąc pod uwagę charakter tych świadczeń oraz przewidywany okres pobytu polskiego
świadczeniobiorcy w danym państwie członkowskim UE/EFTA. Każde państwo członkowskie
UE/EFTA ustala własne kryteria i zasady udzielania rzeczowych świadczeń zdrowotnych. Dlatego
polski świadczeniobiorca udający się tymczasowo do jednego z państw członkowskich ma prawo
do korzystania z opieki zdrowotnej w tym kraju, na takich samych zasadach, jak osoby podlegające
tamtejszemu ustawodawstwu.
Zgodnie z ustawodawstwem większości państw członkowskich
UE/EFTA pacjent zobowiązany jest do ponoszenia częściowych kosztów udzielanych mu
rzeczowych świadczeń zdrowotnych, jako jego współudział w kosztach leczenia. Wiąże się to z
koniecznością ponoszenia takich, dodatkowych opłat także przez polskiego świadczeniobiorcę.
Koszty współpłacenia pacjenta nie podlegają zwrotowi przez NFZ. W przypadku korzystania z
rzeczowych świadczeń zdrowotnych w państwie pobytu, należy możliwie najwcześniej okazać
EKUZ lekarzowi lub administracji szpitala. W niektórych państwach wymagane jest także okazanie
dokumentu potwierdzającego tożsamość (preferowany paszport) wraz z EKUZ oraz pozostawienie
lekarzowi kserokopii karty. Warto jest, więc mieć przy sobie kilka jej kserokopii.*
Uwaga: Ponieważ
EKUZ nie zapewnia pokrycia kosztów specjalistycznego transportu medycznego do Polski czy też
transportu zwłok, wskazane jest wykupienie dodatkowego prywatnego ubezpieczenia.
Szczegółowe informacje: http://www.nfz.gov.pl Korzystając w Niemczech z
opieki medycznej należy liczyć się z obowiązkiem opłacenia gotówką 10 EUR (bez względu na
posiadanie EKUZ) przy pierwszej wizycie u lekarza w danym kwartale (tzw. opłata kwartalna) oraz z
opłatą w wysokości 10% kosztów transportu sanitarnego do szpitala na terenie Niemiec.
Orientacyjna cena standardowej wizyty lekarskiej (prywatnej lub w przypadku braku EKUZ) to ok.
50 EUR. Cena jednej doby pobytu w szpitalu (bez kosztów badań, zabiegów i operacji) - od 500 EUR.**
Dodatkowo osoby poszukujące pracy oraz pracujące na terenie RFN w systemie pracy
delegowanej w celu skorzystania z opieki zdrowotnej musza posiadać dokument UE S1
(szczegółowe informacje można uzyskać we właściwej placówce medycyny zdrowia oraz NFZ w
Polsce). Warto dodać, iż wskazany dokument zastąpił poprzednie sygnowane numerami: E-106,
E-109, E-120 lub E-121. Opisana powyżej forma ubezpieczenia zdrowotnego jest wymagana przede
wszystkim dla turystycznego charakteru wizyt w Niemczech. Osoby pracujące są jednak
zobligowane do opłacania ubezpieczenia zdrowotnego dodatkowo, przez pracodawcę bądź
osobiście.
W tym miejscu należy określić sytuację prawną pracowników „oddelegowanych” do pracy
na terytorium RFN gdyż taki pracownik może uzyskiwać świadczenia zdrowotne na terenie RFN
nawet gdy jego pobyt na terenie państwa obcego przekracza 1 rok. W takim wypadku jest on
zobligowany do posiadania stosownego potwierdzonego formularza S1. Jeśli osoba zamieszkuje
na terytorium Niemiec, powinna posiadać poświadczenie uprawniające do pełnego zakresu
świadczeń zdrowotnych.
Od 01.01.2009 roku istnieje obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego dla wszystkich osób
mieszkających w Niemczech. Jeżeli zawarcie ubezpieczenia ma miejsce później niż w przeciągu
miesiąca od momentu obowiązku jego zawarcia, cudzoziemcy są zobowiązani do uregulowania
zaległych składek zgodnie z §193 VVG.
Cudzoziemcy mają dwie możliwości ubezpieczenia się w Niemczech:
1.Prywatne ubezpieczenie zdrowotne (PKV – Private Krankenversicherung):
Jest przeznaczone przede wszystkim dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą
(Gewerbe), wykonujących wolne zawody oraz pracujących na stanowiskach urzędniczych.
2. Państwowe ubezpieczenie zdrowotne (GKV - Gesetzliche Krankenversicherung):
Osoby zatrudnione, które zarabiają poniżej 50.850 Euro brutto w roku lub 4.237 Euro brutto
miesięcznie podlegają pod państwowe ubezpieczenie zdrowotne i nie mają możliwości zmiany na
ubezpieczenie prywatne z uwagi na fakt, iż w państwowych kasach inaczej naliczana jest składka
na ubezpieczenie niż w prywatnej ubezpieczalni. Wysokość jej zależy od wysokości miesięcznego
wynagrodzenia. Nie ma wpływu czy jest się kobietą, mężczyzną, osobą młodą czy starszą. Stawka
na ubezpieczenie w Niemczech jest na poziomie 15,5% dochodu osoby zatrudnionej przy czym od
stycznia 2011 roku pracownicy płacą 8,2 procent swojego dochodu brutto na ich ubezpieczenie
zdrowotne, natomiast firma w której zatrudniony jest pracownik płaci kolejne 7,3 proc.
Cudzoziemcy z krajów Unii Europejskiej, którzy są pracownikami niemieckiej firmy mogą
„doubezpieczyć” małżonka i dzieci za darmo. Warunkiem jest, że członkowie rodziny mieszkają w
Niemczech, a ich dochód nie przekracza 395 euro brutto (450 euro w mało płatnych miejscach
pracy). Rodzina ubezpieczonego otrzymuje takie same korzyści z ubezpieczenia zdrowotnego jako
płatnik. Do państwowego, obowiązkowego ubezpieczenia są zaliczane również takie osoby, które
od ponad roku nie mają stałego zatrudnienia. Osoby prowadzące własną firmę lub wykonujące tzw.
wolny zawód w Niemczech mają prawo dobrowolnie ubezpieczyć się w państwowej kasie chorych.
Przed zdecydowaniem się na społeczne ubezpieczenie w Niemczech dobrze jest wcześniej
porównać świadczenia i ceny w prywatnych ubezpieczalniach.***
II. Konsekwencje braku ważnego ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech.
Zgodnie z ustawą § 193 ust. 4 VVG osoby nieposiadające ubezpieczenia zdrowotnego,
zgodnego z prawem niemieckim zostaną ukarane. Za pierwsze sześć miesięcy kara równa jest
wysokości miesięcznej składki, a za każdy następny miesiąc kara ta wynosi 1/6 składki miesięcznej
ubezpieczenia. Ponadto warto się zastanowić nad faktem pozornych oszczędności. Zdarza się, iż
zwlekanie z wykupieniem bądź opłacaniem ubezpieczenia jest wiązane z faktem, iż nie chcemy
wydawać zarobionych pieniędzy – jest to jednak oszczędność złudna, gdyż konsekwencje
ponoszenia kosztów leczenia z własnej kieszeni oraz kary finansowe mogą się dla nas okazać
bardzo wysokie. Należy w tym miejscu wskazać, iż konsekwencje braku opłacania składek
zdrowotnych mogą się niekorzystnie odbić także na naszych bliskich, gdyż w ramach jednego
ubezpieczenia można również zapewnić ochronę swojej rodzinie (współmałżonek, dzieci).
Konsekwencją braku spełnienia wymogu ubezpieczenia zdrowotnego może być także wydalenie z
kraju – jednakże szerzej ta kwestia zostanie opisana w dziale III.****
III. Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne a kwestie swobód unijnych.
Ubezpieczenie zdrowotne (Krankenversicherung) jest jedynym obowiązkowym ubezpieczeniem
dla każdego, kto mieszka w Niemczech, gdyż w razie wypadku osoba przebywająca w szpitalu nie
może stać się obciążeniem dla niemieckiego podatnika. W przypadku polskich obywateli może się
zdarzyć, że ubezpieczenie zdrowotne nie przewiduje przejęcia kosztów pobytu w szpitalu. Jeśli tak
będzie i nie będziemy w stanie pokryć tych kosztów z własnej kieszeni, wtedy do postępowania
może włączyć się Urząd ds. Cudzoziemców i prosić o opuszczenie terytorium Niemiec. Jest to
klasyczna sytuacja niedopełnienia warunków prawa unijnego do swobodnego przemieszczania się.
Ubezpieczenie zdrowotnie nie musi być zawarte w Niemczech, ale musi odpowiadać niemieckim
wymogom.*****
Wydalenie obywatela Unii jest możliwe tylko w ściśle określonych warunkach. Zgodnie z
Traktatem UE, swobodny przepływ obywateli UE może być ograniczony, jeżeli jest to uzasadnione
względami porządku publicznego, bezpieczeństwa i zdrowia. Naruszenie wymogów
proceduralnych dotyczących wjazdu lub pobytu nie jest wystarczającym powodem do wydalenia
obywateli innego kraju UE, ponieważ istnieje już zezwolenie na pobyt w ramach zasad
swobodnego poruszania się na terenie UE. Obywatel UE nie może także zostać wydalony z powodu
choroby. Jednakże z powodu niektórych chorób (np. kwarantanny chorób podlegających
obowiązkowi zgłoszenia, gruźlica w ostrej fazie, syfilis, uzależnień, ciężkich zaburzeń psychicznych
i emocjonalnych) kraj przyjmujący może odmówić wjazdu bądź wydania pierwszego dokumentu
pobytowego. AIDS jest także jedną z tych chorób. Należy wskazać, iż także posiadanie kryminalnej
przeszłości nie jest wystarczającym argumentem do wydalenia obcokrajowca z Państwa
przyjmującego (wyrok karny nie może prowadzić do wydalenia lub odmowy udzielenia
zezwolenia na pobyt). Zgodnie z obecnymi zasadami postępowania w sprawach cudzoziemców,
wydalenie cudzoziemców z terytoriów UE jest możliwe jedynie na ściśle określonych warunkach.
Federalny Sąd Administracyjny w Lipsku utrzymał w sierpniu 2004 wcześniejsze postanowienie w
którym wskazał, obywatele państw członkowskich mogą zostać deportowani dopiero po
intensywnej i wnikliwej analizie indywidualnej sytuacji prawnej oraz osobistej.
W odniesieniu do powyższego należy wskazać, iż pomimo ogólnych restrykcyjnych
przepisów dotyczących ubezpieczenia medycznego na terytorium Republiki Federalnej Niemiec (z
wyłączeniem kwestii kar finansowych za nieopłacone świadczenia zdrowotne) są one stosunkowo
liberalne i nie są nakierowane na „uprzykrzanie” życia cudzoziemcom, lecz mają za zadanie
dostosować poziom świadczonych usług medycznych do zarobków oraz sytuacji
majątkowo-prawnej obywateli UE, z uwzględnieniem tych osób, które z różnych przyczyn nie mogą
ich opłacić - np. bezrobotni.
Należy wskazać, iż pracownicy sezonowi (do 3-mc) oraz pracownicy
oddelegowani do pracy na terytorium RFN nie muszą posiadać dodatkowego ubezpieczenia
zdrowotnego w przypadku posiadania karty EKUZ oraz dokumentu UE S1. Jednakże w sytuacji
pobytu cudzoziemca powyżej 3-mc na terytorium Niemiec, należy opłacać składki na
ubezpieczenie zdrowotne, przy czym należy wskazać, iż przepisy dotyczące zameldowania na
terenie RFN są jasne - prawo pobytu maja osoby, które:
** Źródło:
https://www.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/profile_krajow/niemcy;jsessionid=4CED7F09CBC38A9E3EE
7D7F54C4ED349.cmsap1p#zdrowie
*** Źródło: http://ubezpieczeniewniemczech.blogspot.com/2015/03/konsekwencje-braku-ubezpieczenia.html
**** Źródło: http://ubezpieczeniewniemczech.blogspot.com/2015/03/konsekwencje-braku-ubezpieczenia.html
***** http://www.dw.com/pl/osiedlasz-si%C4%99-w-niemczech-to-musisz-wiedzie%C4%87/a-18306584
Oceń nas i zmotywuj
do jeszcze lepszej pracy :)
